Τι σημαίνει Πρόληψη;
Η πρόληψη περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, γνωστές ως «παρεμβάσεις», με στόχο τη μείωση των κινδύνων ή των απειλών για την υγεία.
Η πρωτογενής συνιστά πρόληψη της ασθένειας ή του τραυματισμού πριν εμφανιστεί (νο- μοθεσία, αλλαγή ανθυγιεινών ή μη ασφαλών συμπεριφορών, ανοσία «αγέλης»). Η δευτε- ρογενής στοχεύει στη μείωση των επιπτώσεων μιας ασθένειας ή τραυματισμού που έχει ήδη συμβεί, με τον εντοπισμό και τη θεραπεία ασθένειας ή τραυματισμού το συντομότερο δυνατό για να σταματήσει ή να επιβραδύνει την εξέλιξή τους. Η τριτογενής πρόληψη στοχεύει στην άμβλυνση των επιπτώσεων μιας συνεχιζόμενης ασθένειας ή τραυματισμού που έχει διαρκή αποτελέσματα, με διαχείριση μακροπρόθεσμων προβλημάτων υγείας και αναπηρίας και με επανεκπαίδευση.
Ποια είναι η θέση της πρόληψης στα Εθνικά Συστήματα Υγείας;
Στην Αμερική η Affordable Care Act (ACA ή «Obamacare») απαιτεί μεταξύ άλλων και υπηρεσίες πρόληψης και ευεξίας.
Στη Γαλλία, σε γενικές γραμμές, υπάρχει πε- ριορισμένη κάλυψη της προληπτικής φροντίδας, αλλά πλήρης κάλυψη για εμβολιασμούς, μαστογραφίες και κολονοσκόπηση, καθώς και για προληπτική φροντίδα για παιδιά, πληθυσμούς χαμηλού εισοδήματος και τοξικο- μανείς (σημεία επιβλεπόμενης ασφαλούς χρήσης).
Στην Ιαπωνία επιλεγμένες προληπτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων εξετάσεων και της εκπαίδευσης υγείας, καλύπτονται από εθνικά σχέδια, ενώ οι προληπτικοί έλεγχοι του καρκίνου εκτελούνται από τους δήμους.
Στην Ελβετία εφαρμόζονται ορισμένα προληπτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων επιλεγμένων εμβολιασμών, επιλεγμένων γενικών εξετάσεων υγείας και ελέγχων για ασθενείς υψηλού κινδύνου.
Στην Αγγλία, στην πράξη, το NHS παρέχει ή πληρώνει για προληπτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων ελέγχων, εμβολιασμών και προγραμμάτων εμβολιασμού, καθόσον η πρόληψη αποτελεί μια πολύ υψηλή προτεραιότητα.
Τι σημαίνει η προληπτική φροντίδα στην ασφάλιση υγείας;
Οι ασφαλιστικές εταιρείες, που επιβαρύνονται την ιατρική περίθαλψη, ωφελούνται από την προληπτική περίθαλψη, γιατί τελικά οδηγεί σε λιγότερες αξιώσεις για χρόνιες παθήσεις.
Ο ρόλος της Δημόσιας Υγείας
Προληπτική υγειονομική περίθαλψη σημαίνει πολλαπλές δράσεις Δημόσιας Υγείας:
• Προγεννητικοί έλεγχοι
• Εμβολιασμοί κατά της πολιομυελίτιδας, της ιλαράς, της μηνιγγίτιδας, των ηπατιτίδων, του HPV και άλλων ασθενειών και εποχιακοί εμβολιασμοί για γρίπη και πνευμονία
• Συμβουλευτική ασθενών για το βάρος, τη διατροφή, το κάπνισμα, την κατάθλιψη και τη χρήση αλκοόλ
• Εξετάσεις για την πρόληψη και τον έλεγχο του διαβήτη, της υπέρτασης και της χοληστερόλης
• Προληπτικές δράσεις για τον καρκίνο (περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, Lifestyle medicine, αγωγή υγείας)
• Προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο (κολονοσκόπηση, μαστογραφίες, PSA ή δακτυλική εξέταση για καρκίνο του προστάτη και Τεστ Παπανικολάου για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας)
• Πρόληψη πτώσεων για ηλικιωμένους ηλικίας 65 ετών και άνω
• Ο έλεγχος για ψυχικές ασθένειες από τα εφηβικά χρόνια μπορεί να αποτρέψει την εγκληματική συμπεριφορά, την αυτοκτονία, την έλλειψη στέγης και τον κοινωνικό στιγματισμό
• Πρόληψη των θανάτων από βία
• Η Προληπτική Φροντίδα για Παιδιά
• Έλεγχοι της νεογνικής και βρεφικής υγείας
• Έλεγχος αυτισμού για νήπια ηλικίας 18 έως 24 μηνών
• Αναπτυξιακός έλεγχος για παιδιά προσχολικής ηλικίας κάτω των 3 ετών
• Έλεγχος αρτηριακής πίεσης σε διάφορα στάδια ανάπτυξης
• Ο έλεγχος κατάθλιψης συνήθως αρχίζει στην ηλικία των 12 ετών
• Εφηβική αξιολόγηση για διαταραχές χρήσης ναρκωτικών και αλκοόλ
• Αξιολογήσεις συμπεριφοράς σε διάφορα στάδια όπως 11 μήνες, 4 χρόνια, 10 χρόνια,
• 14 χρόνια και 17 χρόνια
• Έλεγχος για δυσπλασία του τραχήλου της μήτρας για σεξουαλικά ενεργά κορίτσια
• Τακτικές επισκέψεις παιδιατρικής ευεξίας μέχρι την ηλικία των 21 ετών.
Τι είναι η Ιατρική ακριβείας και ποια η σχέση της με της Πρόληψη;
Η ιατρική ακριβείας ή “Precision Medicine” (Steve Galli 2011), που επικράτησε έναντι του όρου εξατομικευμένη Ιατρική ή του γενικότερου όρου “Evidence based Medicine” ή «Ιατρική βασισμένη σε Αποδείξεις», βοηθά τους γιατρούς να επιλέξουν θεραπείες που είναι πιο πιθανό να βοηθήσουν τους ασθε- νείς με βάση τη γενετική κατανόηση της νόσου τους. Εκτός όμως από τους καταξιωμένους στην πράξη ελέγχους μονογονιδιακών ή πολυγονιδιακών νοσημάτων, οι δυνατότητες που προσφέρουν οι σύγχρονες εκφάνσεις της μοριακής ιατρικής επεκτείνονται από τη μοριακή διάγνωση στη μοριακή πρόληψη, ελέγχοντας με μεγάλη αξιοπιστία εκατομμύρια γονιδιακούς πολυμορφισμούς, που συσχετιζόμενοι στατιστικά με κλινικές νόσους, παράγουν χρήσιμους προγνωστικούς δείκτες κινδύνου (Polygenic Risk Scores – PRS).
Οι στατιστικές και τα προβλήματα της προληπτικής φροντίδας
Παρ’ όλο που οι προληπτικοί έλεγχοι υγείας αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής, ειδικά για ασθενείς ηλικίας μεταξύ 30 και 49 ετών, φαίνεται να υπάρχει πραγματική απροθυμία του πληθυσμού προς τα προληπτικά μέτρα που είναι επί του παρόντος διαθέσιμα. Το 25% των ασφαλισμένων Αμερικανών δεν κάνει εξετάσεις ρουτίνας και μόνο το ένα τρίτο εμβολιάζεται έναντι της γρίπης.
Η δημόσια υγεία μπορεί να χρησιμοποιήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά η υιοθέτηση μεγάλων, σύνθετων προγραμμάτων απαιτεί σημαντική εμπειρογνωμοσύνη, χρόνο σχεδιασμού και χρηματοδότηση.
Η συνεργασία Πολιτείας, επιχειρήσεων, αιρετών παραγόντων και κοινωνικών φορέων επηρεάζει δραματικά το λόγο κόστος προς όφελος των δράσεων, αποδεικνύοντας τελικά ότι η προληπτική υγεία των κοινοτήτων έχει πραγματική αξία, πολύ ανώτερη της υγειονομικής περίθαλψης.
Δημήτρης Κουντουράς, ΜD, PhD
Ιατρικός Διευθυντής Κέντρου Προληπτικής Ιατρικής & Μακροβιότητας Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ
